Μια διερεύνηση της πολιτικής των Αλβανών κατά τον ελληνικό Αγώνα της Ανεξαρτησίας (1821-1825)

Ένα θέμα που εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα στα έγγραφα του οθωμανικού κράτους κατά τη διάρκεια του ελληνικού Αγώνα της Ανεξαρτησίας είναι οι αποτυχημένες προσπάθειες της Υψηλής Πύλης να κινητοποιήσει τους Αλβανούς πολέμαρχους/προύχοντες για να πολεμήσουν στις μάχες της ενάντια στους έλληνες επαναστάτες. Η πληθώρα των εγγράφων οφείλεται στο γεγονός ότι το οθωμανικό κράτος δεν είχε στρατό στην πραγματικότητα, αλλά ούτε και πολλά μέσα για να τον συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Θυμίζοντας έντονα τις συνθήκες που διέπουν τη διάλυση αρκετών αρχαίων αυτοκρατοριών, η Υψηλή Πύλη ήταν υποχρεωμένη να καταφύγει στην «αγορά βίας»,[i] της οποίας οι σημαντικότεροι προμηθευτές ήταν οι μουσουλμάνοι αλβανοί πολέμαρχοι. Μέχρι την άφιξη των αιγυπτιακών δυνάμεων το 1825, με την οποία συνδέεται το τελικό χρονολογικό όριο αυτής εδώ της μελέτης, το οθωμανικό κράτος βρέθηκε κυριολεκτικά στο έλεός τους προκειμένου να καταστείλει την ελληνική εξέγερση.

Οι περισσότεροι ερευνητές της περιόδου τείνουν να υποτιμούν τον ρόλο του αλβανικού στοιχείου και έτσι αποτελεί άγνωστη πτυχή στην ιστοριογραφία του ελληνικού Αγώνα της Ανεξαρτησίας.[ii] Αυτό οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι οι μουσουλμάνοι Αλβανοί αντιμετωπίζονται ως Τούρκοι –ονομάζονται Τουρκαλβανοί ή παραβλέπεται εντελώς η αλβανική τους ταυτότητα – ενώ ταυτόχρονα οι χριστιανοί Αλβανοί χαρακτηρίζονται ως Έλληνες, με αποτέλεσμα τα γεγονότα να παρουσιάζονται απλουστευτικά, ως ανταγωνισμός που αφορά φαινομενικά μόνο δύο αντίπαλες πλευρές. Ωστόσο, η πραγματική εικόνα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Στο πεδίο της μάχης, ο πόλεμος για την ελληνική ανεξαρτησία ήταν ένας αγώνας εξουσίας ανάμεσα σε ένα πλήθος παικτών με αδιάκοπη αναδιάταξη των συμφερόντων και αναδιανομή της εξουσίας.

Οι αιτίες για τις οποίες οι οθωμανικές ένοπλες δυνάμεις αντιμετώπισαν τόσο αντίξοες συνθήκες και οι Αλβανοί έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο στον πόλεμο για την ελληνική ανεξαρτησία έχουν τις ρίζες τους στην προηγούμενη δεκαετία, η οποία αποτελεί μια από τις λιγότερο μελετημένες περιόδους της οθωμανικής ιστορίας.

----

[i] Δανείζομαι τις περισσότερες από τις έννοιες σχετικά με την στρατολόγηση μισθοφόρων από τη Sarah Percy, Mercenaries: The History of a Norm in International Relations (Νέα Υόρκη: Oxford University Press, 2007).

[ii] Πολύ λίγοι ιστορικοί έχουν αναγνωρίσει τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξαν οι Αλβανοί κατά τον πόλεμο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Το κεφάλαιο του Φίνλεϊ για τους Αλβανούς παραμένει αξεπέραστο στην πληρότητα και τη διαίσθησή του. Βλ. George Finlay, History of the Greek Revolution (Λονδίνο: William Blackwood and Sons, 1861), 1: 34-64. Βλ. επίσης του ίδιου, A History of Greece From Its Conquest by the Romans to the Present Time (Οξφόρδη: Clarendon Press, 1877), 6: 28-52. Οι έλληνες ιστορικοί υποβαθμίζουν γενικά τον ρόλο των Αλβανών στον ελληνικό εθνικό αγώνα. Για παράδειγμα, στο άρθρο του Στέφανου Π. Παπαγεωργίου –που μπορεί να θεωρηθεί πρόσφατη σύνοψη της ελληνικής επικρατέστερης αφήγησης– δεν αναφέρεται η αλβανική ταυτότητα του Ομέρ Βρυώνη, ο οποίος παρουσιάζεται ως απλός διοικητής που ήταν πιστός στο οθωμανικό κράτος. Επιπλέον, ο Παπαγεωργίου δεν αναφέρει ότι η Τρίπολη παραχωρήθηκε στους εξεγερμένους Έλληνες από έναν αλβανό πολέμαρχο, τον Έλμας Μέτσο, και ότι οι άμαχοι Τούρκοι σφαγιάστηκαν μετά την αποχώρηση των Αλβανών. Μια τέτοια άποψη ταυτίζει μεταξύ τους τους Τούρκους και τους Αλβανούς, ή τους «τουρκαλβανούς», όπως τους αποκαλεί, αγνοώντας τον ιδιαίτερο και ιδιότυπο ρόλο των Αλβανών σε όλη την Ελληνική Επανάσταση. Βλ. Στέφανος Π. Παπαγεωργίου, «Πρώτοv έτος της Ελευθερίας: Από τις Παρίστριες Ηγεμονίες στην Επίδαυρο» στο Ιστορία του νέου ελληνισμού, 1770-2000: Ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας και η ίδρυση του ελληνικού κράτους, επιμ. Βασίλης Παναγιωτόπουλος (Αθήνα: Τα Νέα, 2003), 53-70. Ο Ντένης Σκιώτης είναι μια αξιοσημείωτη εξαίρεση στον ιστοριογραφικό κανόνα, καθώς τεκμηριώνει σχολαστικά τη δυναμική υποστήριξη του Αλή πασά στην ελληνική εξέγερση· βλ. Dyonisios Nikolaou Skiotis, «The Lion and the Phoenix: Ali Pasha and the Greek Revolution» (Διδακτορική διατριβή, Harvard University, 1971).